“`html

ASP Nedir? Microsoft’un İlk Dinamik Web Sayfası Teknolojisi ve Modern Mirası

İnternetin ilk dönemlerinde web siteleri büyük ölçüde statik, yani içeriği sabit sayfalardan oluşuyordu. Kullanıcı etkileşimi, veri tabanı bağlantısı veya dinamik içerik üretimi gerektiğinde ise özel teknolojilere ihtiyaç duyuluyordu. İşte bu noktada Microsoft tarafından geliştirilen Active Server Pages (ASP), web geliştirme dünyasında devrim yaratarak, dinamik web sitelerinin oluşturulmasında öncü bir rol üstlenmiştir. ASP, sunucu tarafında çalışan bir betik dili motoru olup, HTML sayfalarına dinamik kod blokları (genellikle VBScript veya JScript) eklemeye olanak tanır. Bir kullanıcı bir ASP sayfasına erişim istediğinde, kod sunucuda çalıştırılır, üretilen saf HTML kodu kullanıcıya gönderilir. Bu sayede, ziyaretçiler dinamik verileri (kullanıcıya özel bilgiler, güncel borsa fiyatları, veri tabanından çekilen ürün listeleri gibi) görebilir hale gelmiştir. İnternet aramalarında sıkça karşılaşılan “**ASP nedir**” sorgusu, genellikle teknolojinin tarihini, modern web geliştirmedeki yerini ve güncel Microsoft platformlarıyla olan ilişkisini merak eden eski veya yeni nesil geliştiriciler tarafından yapılır. ASP, 1996 yılında piyasaya sürülmüş olmasına rağmen, temel mimarisi ve sağladığı kolaylıklar sayesinde uzun yıllar boyunca özellikle kurumsal ve veri tabanı odaklı uygulamaların vazgeçilmezi olmuştur. Bu makalemizde, **ASP nedir** sorusuna detaylı bir yanıt sunacak; klasik ASP’nin çalışma prensibini, VBScript ile olan ilişkisini, teknolojinin güncel durumu (ASP.NET ve .NET Core) ve klasik ASP’nin neden hala bazı eski sistemlerde varlığını sürdürdüğünü detaylıca inceleyerek, web teknolojileri tarihi ve evrimi hakkında kapsamlı ve bilgilendirici bir rehber sunacağız.

1. Klasik ASP Nedir? Çalışma Prensibi ve Mimarisi

Active Server Pages (ASP), sunucu tarafında çalışan ve HTML ile birleşebilen basit bir betik dili teknolojisidir.

A. Sunucu Tabanlı İşleyiş

• **Sunucu Tarafı Betik:** ASP, betiklerin (script) kullanıcının tarayıcısında değil, web sunucusunda (çoğunlukla Microsoft IIS – Internet Information Services) çalıştırıldığı anlamına gelir.
• **Kod Çözümleme:** Kullanıcı tarayıcısı bir `.asp` uzantılı sayfayı talep ettiğinde, IIS bu dosyayı ASP motoruna gönderir. ASP motoru, içerideki betik kodlarını (örneğin veri tabanı sorguları) çalıştırır.
• **Saf HTML Çıktısı:** Betik çalıştıktan sonra, ortaya çıkan sonuçlar saf HTML formatına dönüştürülür. Kullanıcının tarayıcısına sadece bu nihai HTML kodu gönderilir. Bu, istemcinin (kullanıcının) ASP kodunu asla görmediği ve dolayısıyla kodun gizli kaldığı anlamına gelir.

B. Kullanılan Diller ve Bileşenler

• **Ana Dil:** Klasik ASP’de varsayılan ve en çok kullanılan betik dili **VBScript**’tir (Visual Basic Scripting Edition). JScript (JavaScript’in Microsoft versiyonu) de kullanılabilirdi.
• **Nesne Modeli:** ASP, geliştiricilere **Request**, **Response**, **Session**, **Application** ve **Server** gibi yerleşik nesneler sunar. Bu nesneler, kullanıcı girdilerini almak, çıktı göndermek, oturum bilgilerini tutmak ve sunucu ayarlarını yönetmek için kritik öneme sahipti.

2. Klasik ASP’den ASP.NET’e Evrim

Klasik ASP, performans ve ölçeklenebilirlik sınırlarına ulaştığında, Microsoft daha güçlü bir teknoloji olan ASP.NET’i geliştirdi.

A. ASP.NET’in Temel Farkı

• **Derlenmiş Kod:** Klasik ASP bir yorumlayıcı (interpreter) ile çalışırken, ASP.NET kodları (C# veya VB.NET ile yazılır) sunucuda derlenir (compile) ve Common Language Runtime (CLR) üzerinde çalışır. Bu, klasik ASP’ye göre çok daha yüksek performans ve hız sağlar.
• **OOP (Nesne Yönelimli Programlama):** ASP.NET, güçlü bir Nesne Yönelimli Programlama çerçevesi sunarak büyük ve karmaşık uygulamaların geliştirilmesini kolaylaştırdı.
• **Görsel Tasarım:** ASP.NET Web Forms, sürükle-bırak arayüzü ile görsel tasarım kolaylıkları getirmiştir.

B. Güncel Durum: .NET Core/.NET

Günümüzde Microsoft’un web geliştirme platformu, modern ve açık kaynaklı **.NET (eski adıyla .NET Core)** üzerine kuruludur.

• **ASP.NET Core/MVC:** Bu mimari, Klasik ASP ve Web Forms’un yerini alarak, platformlar arası (Windows, Linux, macOS) uyumluluk ve yüksek performans sunar. Dolayısıyla, “**ASP nedir**” sorusunun modern cevabı ASP.NET Core’dur.

3. Klasik ASP’nin Günümüzdeki Konumu

Klasik ASP artık güncel projeler için önerilmese de, hala tamamen yok olmamıştır.

• **Miras Sistemler (Legacy):** Birçok eski kurumsal veri tabanı uygulaması ve e-ticaret sitesi, kuruldukları dönemde klasik ASP kullanıldığı için hala bu teknolojiyi kullanmaya devam etmektedir. Bu sistemlerin bakımı için halen klasik ASP bilgisine ihtiyaç duyulmaktadır.
• **Bakım Gereksinimi:** Bu tür miras sistemlerin yükseltilmesi veya modernize edilmesi maliyetli olduğu için, stabil çalıştıkları sürece **ASP nedir** bilen uzmanlar tarafından desteklenmeye devam etmektedirler.

Sonuç: Web Evriminde Bir Kilometre Taşı

**ASP nedir** sorusu, web teknolojilerinin evriminde kritik bir dönüm noktasına işaret eder. Klasik ASP, basit ve güçlü yapısıyla dinamik web sitelerinin öncüsü olmuş, ancak yerini daha performanslı ve nesne yönelimli bir çerçeve olan ASP.NET’e (ve günümüzde .NET Core’a) bırakmıştır. Size önerimiz: Eğer kariyerinizi güncel web geliştirme üzerine kuruyorsanız, ASP.NET Core ve modern C# öğrenmeye odaklanın. Ancak, mevcut bir sistemin bakımını üstlenecekseniz, eski teknolojinin nasıl çalıştığını anlamak için klasik ASP’nin (VBScript ve IIS) temel prensiplerini bilmek size büyük avantaj sağlayacaktır.

“`