Tarihi Direnişin Sembolü: İntifada Nedir? Birinci ve İkinci Ayaklanmaların Analizi

“İntifada nedir?” sorusu, Orta Doğu tarihi, jeopolitiği ve Filistin-İsrail çatışmasının anlaşılması için kritik öneme sahip bir terimi ifade eder. Arapça kökenli bir kelime olan İntifada, sözlük anlamıyla “silkinme, ayağa kalkma, başkaldırı” demektir. Ancak uluslararası literatürde bu kelime, İsrail’in işgali altındaki Filistin topraklarında yaşayan Filistinlilerin, işgale, baskıya ve sivil hak ihlallerine karşı başlattıkları organize sivil direniş ve ayaklanma hareketlerine verilen isim olarak tarihe geçmiştir. İntifada, basit bir gösteri olmanın ötesinde, Filistin halkının ulusal kimlik ve bağımsızlık talebinin kitlesel bir ifadesi olarak kabul edilir. Bu hareketler, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) gibi siyasi yapılarla ilişkili olsa da, genellikle halkın tabanından, sokaklardan ve mülteci kamplarından gelen bir tepki dalgasıyla başlamıştır. İntifadalar, Birinci İntifada (Taş İntifadası) ve İkinci İntifada (El-Aksa İntifadası) olmak üzere iki ana döneme ayrılır ve her ikisi de çatışmanın seyrini, uluslararası diplomasiyi ve bölge haritasını derinden etkilemiştir. **İntifada nedir** ve neden bu kadar büyük bir yankı uyandırmıştır sorularının cevabı, işgalin yarattığı günlük baskıların, ekonomik zorlukların ve hukuki adaletsizliklerin biriken öfkesinde yatar. Bu makale, **intifada nedir** sorusuna kapsamlı bir yanıt sunarak, her iki intifadanın başlangıç nedenlerini, karakterlerini ve Filistin davası üzerindeki uzun vadeli sonuçlarını detaylıca inceleyecektir.

1. Birinci İntifada (Taş İntifadası): 1987-1993

A. Başlangıç Nedenleri ve Niteliği

Birinci İntifada, 9 Aralık 1987’de Gazze Şeridi’ndeki Cebaliye Mülteci Kampı’nda, İsrail askeri araçlarının Filistinli işçileri taşıyan minibüslere çarpması sonucu dört kişinin hayatını kaybetmesi olayıyla ateşlenmiştir. Bu kaza, zaten yüksek olan gerilimi tetiklemiştir:

• **Topyekûn Sivil Direniş:** Hareketin ana karakteri sivil itaatsizlikti. Filistinliler, İsrail’in ağır silahlarına karşı çoğunlukla **taş, sapan ve molotof kokteylleri** gibi ilkel araçlarla direndi. Bu nedenle “Taş İntifadası” olarak da bilinir.
• **Direniş Biçimleri:** Genel grevler, İsrail ürünlerini boykot etme, duvarlara sloganlar yazma, barikat kurma ve vergi ödemeyi reddetme gibi sivil itaatsizlik eylemleri yaygındı.
• **Uluslararası Tepki:** İsrail askerlerinin taş atan çocukların kol ve bacaklarını kırma politikası (“kemik kırma politikası”) gibi aşırı güç kullanımı, uluslararası toplumda büyük tepki çekti ve Filistin davasına küresel bir görünürlük kazandırdı.

B. Sonuçları

Altı yıl süren bu ayaklanma, 1993 yılında imzalanan **Oslo Anlaşmaları** ile resmen son buldu. Anlaşmalar, Filistin Yönetimi’nin (FKÖ) kurulmasına ve İsrail ile Filistin arasında barış müzakerelerinin başlamasına zemin hazırladı.

2. İkinci İntifada (El-Aksa İntifadası): 2000-2005

A. Başlangıç Nedenleri ve Karakter Değişimi

İkinci İntifada, Birinci İntifada’nın sonuçlandırdığı Oslo Anlaşmaları’nın getirdiği hayal kırıklığının bir ürünüydü. Tetikleyici olay, 2000 yılının Eylül ayında, dönemin muhalefet lideri Ariel Şaron’un binlerce güvenlik görevlisi eşliğinde **Mescid-i Aksa’yı** ziyareti oldu:

• **Daha Şiddetli Çatışma:** Birinci İntifada’nın aksine, İkinci İntifada çok daha **silahlı ve şiddetli** bir karaktere sahipti. Filistinli gruplar, intihar saldırıları dahil olmak üzere daha sofistike saldırı taktikleri kullandı.
• **Yoğun Askeri Karşılık:** İsrail, bu saldırılara tanklar, savaş helikopterleri ve ağır silahlarla karşılık verdi. Filistin Yönetimi kontrolündeki bölgeler yeniden işgal edildi ve İsrail, Batı Şeria Duvarı’nın inşasına başladı.
• **Yüksek Can Kaybı:** Beş yıl süren bu dönemde Filistinliler ve İsrailliler arasında can kayıpları dramatik şekilde arttı.

3. İntifadaların Filistin Davasına Etkisi

Her iki İntifada da Filistin halkının direniş tarihinde kritik roller oynamıştır:

• **Uluslararası Tanınma:** Özellikle Birinci İntifada, Filistin davasının uluslararası platformda tanınmasını ve İsrail’in işgalci rolünün sorgulanmasını sağladı.
• **Siyasi Süreç:** İntifadalar, İsrail hükümetlerini müzakere masasına oturmaya zorladı ve Oslo süreci gibi diplomatik girişimlerin yolunu açtı.
• **Kalıcı Örgütlenme:** Direnişin yerel düzeyde örgütlenmesi, Hamas ve İslami Cihad gibi örgütlerin güçlenmesine zemin hazırladı.

Sonuç ve Özet

Özetle, “İntifada nedir?” sorusunun cevabı, İsrail işgaline karşı Filistin halkının başlattığı kitlesel sivil ayaklanma hareketidir. Birinci İntifada (1987-1993) genellikle **taşlar ve sivil itaatsizlikle** karakterize edilmiş ve Oslo Anlaşmaları ile sonuçlanmıştır. İkinci İntifada (2000-2005) ise daha **silahlı ve şiddetli** çatışmalarla öne çıkmış ve İsrail’in Batı Şeria Duvarı’nı inşa etmesine yol açmıştır. Her iki **İntifada nedir** ve sonuçları nelerdir sorusu, Orta Doğu’daki kronikleşen çatışmanın dinamiklerini anlamak için temeldir. Bölgedeki mevcut gerilimleri ve siyasi süreçleri yorumlarken, bu tarihi direniş hareketlerinin etkilerini göz önünde bulundurmanız önerilir.