Nihavent: Klasik Türk Müziğinin En Sevilen Makamı, Özellikleri ve Duygusal Etkisi

Giriş

“**Nihavent**” kelimesi, Klasik Türk Müziği (KTM) repertuvarının en popüler, en çok kullanılan ve en sevilen makamlarından birini ifade eder. Farsça kökenli olan bu isim, aynı zamanda İran’da bir şehir adıdır, ancak müzikteki anlamı, Batı müziğindeki Minör (özellikle Doğal Minör) gamına yakınlığıyla bilinir. **Nihavent**, melankoli ve hüzün gibi derin duyguları barındırmasının yanı sıra, yumuşak, lirik ve akıcı yapısıyla dinleyicide huzur, dinginlik ve romantizm hissi uyandırır. Klasik Türk Müziği’nin zirve eserlerinden popüler şarkılara kadar geniş bir yelpazede kendine yer bulan **Nihavent** makamı, Batı müziği etkileşimlerinin yoğunlaştığı 19. yüzyıldan itibaren hızla yaygınlaşmış ve Türk sanat müziği, fantezi ve hatta hafif müzik türlerinin vazgeçilmezi haline gelmiştir. Makamın bu denli sevilmesinin temel nedeni, Batı kulaklarına yakınlığı ve aynı zamanda Doğu’nun duygusal derinliğini koruyabilmesidir. Bu makale, “Nihavent” makamının bilimsel yapısını, dizisini, tarihsel gelişimini, diğer makamlarla olan ilişkisini ve müziğimizdeki en ünlü örneklerini detaylıca inceleyecektir. Türk müziğinin bu kadife sesli makamının tüm kritik yönlerini analiz edeceğiz.

I. Nihavent Makamının Müzikal Yapısı ve Özellikleri

Dizi, Seyir ve Batı Müziği ile İlişkisi.

1. Nihavent Makamının Dizisi ve Karakteristikleri

**Dizisi (Gam):** Nihavent makamı, temel olarak La (Dügâh perdesi) sesi üzerinde kurulan Doğal Minör (Naturel Minor) gamına çok yakındır. Ancak Türk Müziği sisteminde, Buselik dörtlüsü ve Kürdî beşlisinden oluştuğu kabul edilir.
Seyri: Makamın seyri genellikle inici-çıkıcıdır. Orta seslerden başlar, tiz (üst) bölgeye çıkar ve karar perdesine (Dügâh/La) inerek son bulur.
Karar Perdesi: Dügâh (La) perdesidir.

2. Batı Müziği ile İlişkisi

**Nihavent**’in Uluslararası Yönü:

Nihavent, Klasik Türk Müziği makamları içinde Batı müziği tonal sistemine en yakın olanıdır. Batı’daki Minör (doğal küçük) dizisiyle hemen hemen aynıdır. Bu durum, makamın Türk halkı ve Batı müziğine alışkın dinleyiciler tarafından kolayca benimsenmesini sağlamıştır.
Aynı zamanda, içerisinde Buselik (minor) makamının ruhunu da barındırır.

II. Nihavent Makamının Duygusal Etkisi ve Yaygın Kullanımı

Huzur, Romantizm ve Lirizm.

1. Makamın Duygusal Karakteri

Nihavent makamı, genellikle dinleyicide **huzur, dinginlik, hafif hüzün ve romantizm** hissi uyandırır. Çok keskin duygusal geçişler yerine, yumuşak ve lirik bir atmosfer yaratır.
Batı müziğindeki Minör gamının melankolik havası, Türk müziğinin kendine has icra biçimiyle birleşerek derin ama nazik bir duygusallık sunar.

2. Öne Çıkan Nihavent Eserleri

Repertuvardaki Başarı:

Klasik Dönem: Makamın en bilinen klasik formları arasında “Nihavent Saz Semaisi” gibi enstrümantal eserler yer alır.
Popüler Sanat Müziği: Türk Sanat Müziği’nin popülerleşmesinde kritik rol oynamıştır. Örnekler arasında:
- “Benim Gözüm Sende” (Erkin Koray’ın TSM yorumu)
- “Gözlerin Doğuyor Gecelerime” (Sezen Aksu yorumu)
- Münir Nurettin Selçuk ve Zeki Müren’in pek çok sevilen şarkısı **Nihavent** makamındadır.

III. Türk Müziğindeki Diğer Makamlarla İlişkisi

Buselik ve Kürdî Makamlarıyla Etkileşim.

1. Buselik ve Kürdî İlişkisi

**Nihavent** dizisinin alt yapısını oluşturan Buselik ve Kürdî, makamın karakterini belirler. Buselik Dörtlüsü, makamın lirik yönünü; Kürdî Beşlisi ise Minör yapısını güçlendirir.

2. Geçki ve Zenginleştirme

Besteciler, eserlerini zenginleştirmek için **Nihavent** içinde kısa süreli başka makamlara (geçki) sıklıkla başvururlar. Bu geçkiler genellikle makamın ana ruhunu bozmadan esere derinlik katar.

Sonuç ve Öneri

Özetle, “**Nihavent**” makamı, Klasik Türk Müziği’nin hem akademik hem de popüler alanda en güçlü ve sevilen makamlarından biridir. Batı müziği kulaklarına yakınlığı sayesinde geniş kitlelerce sevilmiş, sunduğu huzurlu ve romantik duygusal atmosferle yüzlerce esere ilham kaynağı olmuştur. **Nihavent** makamının bu denli kalıcı olmasının nedeni, teknik açıdan Batı Minör gamına benzemesi ancak Türk müziği estetiğiyle birleşerek özgün bir derinlik kazanmasıdır. Okuyuculara önerimiz; Türk müziğine yeni başlayanlar için ideal bir başlangıç noktası olan bu makamın, popüler kültürdeki yerini anlamak için, Zeki Müren’den Sezen Aksu’ya kadar uzanan geniş repertuvarındaki en bilinen lirik eserleri dinlemeleridir. **Nihavent**, müziğimizin kadife yumuşaklığındaki sesidir.

“`

nihavent