DART uzay aracı, NASA tarafından bilinçli olarak bir çarpışmaya sokuldu. Bu çarpışma Dart ile Dimorphos asteroidi arasında gerçekleşti. Kasıtlı olarak Dimorphos çarpan DART, asteroidin yörüngesini değiştirmeyi başardı. Dimorphos’un yörünge süresi bu çarpışmadan sonra 32 dakika kısaldı.

Didymos’un etrafında kendi yörüngesinde ilerleyen Dimorphos, bundan sonra daha küçük bir çemberde dolaşacak. 26 Eylül’de DART’ın kendisine çarpması ile yörünge süresi 32 dakika azaldı. Çarpışma öncesinde bilim adamlarının beklediği kısalma süresi ise 10 dakika idi. NASA yaptığı açıklamalarda bu çarpışmanın asteroid saptırma teknolojisinin ilk tam ölçekli gösterimi olduğunu söyledi. 

DART çarpışması öncesi, Dimorphos yörünge turunu 11 saat 55 dakikada tamamlamaktaydı. Yani Didymus’un etrafındaki bir tam tur için gereken süre bu idi. Çarpışma sonrasında ise yörünge süresi tekrar ölçüldü. 26 Eylül’de gerçekleşen çarpışma sonrasında teleskoplar ile yeni yörünge süresi incelendi. Bilim adamlarının zaman değişimi hesaplamalarından sonra yeni süre 11 saat 23 dakika olarak duyuruldu. 

Çarpışma sonuçları beklentilerin çok üstünde kaldı

NASA’nın çarpışmanın başarılı sayılabilmesi için yörünge süresinden minimum bir kısalma beklentisi vardı. Bu süre ise 73 saniye olarak bilim adamları tarafından belirlenmişti. Çarpışma sonrasında ise yörünge süresi 32 dakika kısaldı. Bu da çarpışmanın beklenenden çok daha üst bir şekilde sonuçlandığını gösterdi. 

Beklenenin tam 25 kat üzerinde bir sonuç almak NASA’daki bilim adamları oldukça sevindirdi. Araştırma ekipleri bundan sonraki olacaklarla ilgili gözlemlerine devam etmekteler. Dünyanın dört bir yanında yer alan gözlemevleri ve radarlar ile çalışmalar devam ediyor. Buralardan gelen verilerin takibi sıkı bir şekilde yapılmakta. Bir devrim niteliğinde olan bu çarpışmanın nelerin önünü açabileceği ilerleyen zamanlarda görülecek. 

65803 Didymos

65803 Didymos, Apollo grubunda yer alan bir asteroid ikili sistemidir. Potansiyel olarak gezegenimiz için bir tehdit olarak kabul edilmektedir. Asteroid, 1996 senesinde Kitt Peak’te yapılan Spacewatch araştırması ile keşfedilmiştir. 2003 senesinde gelindiğinde ise Dimorphos ismi verilen 160 metrelik küçük gezegen uydusu keşfedilmiştir. İkili bir yapıya sahip olması nedeniyle Yunanca’da ikiz anlamında gelen Didymos ismi verilmiştir.

DART uzay aracı, 26 Eylül 2022 tarihinde, Dimorphos’a çarpmak üzere planlanmıştır. Bu çarpışmanın gerçekleşmesi için DART, 24 Kasım 2021 tarihinde uzaya fırlatılmıştır. Çarpışma sonuçlarının Dimorphos yörünge süresini en az 73 saniye kısaltması bekleniyordu. Fakat gerçekleşen çarpışma sonrası yörünge süresi 32 dakika kısaldı. 65803 Didymos’a ait yörünge özelliklerinin yer aldığı tablo aşağıda yer almaktadır:

Yörünge özellikleri
Gözlem yayı	24,82 yıl (9.066 gün)
Günöte	2,2753 AU
Günberi	1,0131 AU
Ana eksen	1,6442 AU
Dış merkezlik	0,38385
Yörünge periyodu	2,11 yıl (770 gün)
Ortalama ayrıklık	232,01°
Ortalama devinim	0° 28d 2.28s/gün
Eğiklik	3,4079°
Çıkış düğümü boylamı	73.196°
Perihelyon argümanı	319.32°
Bilinen doğal uydusu	Dimorphos
Dünya MOID	0,0403 AU (15,7 LD)
Mars MOID	0,02 AU (7,8 LD)

Dart Deneyi

DART, açılımı Double Asteroid Redirection Test olan bir deneydir. Türkçe’ye Çift Asteroit Yönlendirme Deneyi olarak çevrilmektedir. Dünya’ya yakın olan nesnelere karşı gezegeni savunmayı hedefleyen bir NASA uzay görevidir. NASA ve Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Deneyliği ortak projesi olarak yürütülmektedir. 

NASA’nın DART görevi ile ilgilenen birimi ise Gezegen Savunma Uyum Dairesi’dir. Bunun yanında projeye birkaç NASA laboratuvar ve bazı ofisleri de destek vermektedir. Projenin uluslararası destekçileri arasında da bazı büyük ajanslar yer almaktadır. Bunlar Avrupa Uzay Ajansı (ESA), İtalya Uzay Ajansı (ASİ) ve Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) olarak sayılır.

DART uzay aracı 24 Kasım 2021 tarihinde görevine doğru uzaya fırlatıldı. 26 Eylül 2022 tarihinde ise planlandığı üzere çarpışması gerçekleşti. Görevini başarı ile tamamlayan uzay aracı, güzel sonuçlarla bilim adamlarına dönütler verdi. 73 saniyelik bir yörünge kısalması hedefleyen DART, 32 dakika ile kendini aştı. 

Görevi

DART uzay aracının görevi, küçük bir asteroide çarpmaktı. Bu küçük asteroid, kendisinden daha büyük bir asteroidin çevresinde dolaşmaktadır. Dimorphos adı verilen bu küçük hedef, 160 m çapındadır. Çevresinde dolaştığı büyük asterodi ise Didymos ismini almıştır. Didymos’un çapı ise 780 m uzunluğundadır. İki asteroid arasında 1 km uzaklık bulunmaktadır. Didymos kütle olarak 528 milyar kg kütleye sahiptir. Dimorphos ise 4.8 milyar kg kütleye sahiptir.

DART’ın amacı ise küçük asteroid Dimorphos’a çarpmak ve yörünge süresini kısaltmaktır. Çarpışma 2022 senesinde gerçekleşmiştir ve beklenenden çok daha iyi sonuçlanmıştır. Çarpışma sonunda Dimorphos’un yörünge süresinde 32 dakikalık bir kısalma olmuştur. DART uzay aracına ait teknik bilgilerin yer aldığı tablo aşağıda verilmiştir:

Başlıca yükleniciler	NASA  / UFD
Görev türü	Gezegen savunma görevi
Yanından geçiş tarihi	26 September 2022 (tasarlanmış)
Mevcut hedef	Didimos
Fırlatma tarihi	24 Kasım 2021, 06:21:02
Taşıyıcı roket	Falcon 9 Block 5
Web sayfası	www.nasa.gov/planetarydefense/dart/
Kütle	DART: 610 kg, LICIACube: 14 kg
Boyutlar	DART: 1.8 x 1.9 x 2.6 m, ROSA: 8.5 x 2.4 m
Güç	6.6 kW

Kaynakça

• https://tr.wikipedia.org/wiki/65803_Didymos
• https://tr.wikipedia.org/wiki/DART_deneyi